Gminna Biblioteka Publiczna w Zawoi realizuje zadania w zakresie gromadzenia i udostępniania zbiorów bibliotecznych w Gminie Zawoja. Podobnie jak każda biblioteka realizuje swoje cele i zadania w konkretnym środowisku społecznym. Gmina Zawoja (środowisko działania GBP) jest bardzo rozległa przestrzennie. Oprócz działań statutowych GBP w Zawoi promuje czytelnictwo poprzez udział w różnych projektach w Polsce i za granicą.

Obecna siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi oraz Babiogórskiego Centrum Kultury im. dr Urszuli Janickiej-Krzywdy

Za rok założenia GBP w Zawoi należy uznać z całą pewnością rok 1949. Datę jej powstania ustalono na podstawie oświadczeń pracowników oraz księgi inwentarzowej. Stwierdzono, że GBP w Zawoi została powołana na podstawie uchwały Gminnej Rady Narodowej w Zawoi dnia 28 stycznia 1949 roku (data umowna) , gdyż już wówczas biblioteka miała na stanie określony majątek ujęty w księdze. 10 stycznia 1949 roku została wpisana do księgi inwentarzowej pierwsza książka, a początkowy księgozbiór liczył 3860 pozycji. Budowanie księgozbioru gminnej biblioteki przebiegało bardzo powoli. W pierwszym okresie jej istnienie było możliwe dzięki darom mieszkańców i gminy Zawoja oraz kompletom książek przesłanym przez władze centralne.

Biblioteka miała swą siedzibę w budynku Gminnej Rady Narodowej w Zawoi Centrum. Prowadziła swą działalność w małych i ciasnych warunkach lokalowych. Dokładniejsza charakterystyka I etapu działalności zawojskiej gminnej książnicy jest niemożliwa, zarówno z uwagi na niedokładność czy szczupłość danych, jak i z powodu ich niezachowania.

W roku 1954 przeprowadzona została reforma podziału administracyjnego kraju i to głównie na wsi. Przyniosła ona utworzenie 8790 gromad w miejsce 2997 gmin ( Kołodziejska, Biblioteki publiczne po reformie administracyjnej kraju. Warszawa 1980).

W konsekwencji tego posunięcia w Zawoi utworzono gromadę, a GBP w Zawoi straciła status biblioteki gminnej i od 1955 do1972 roku funkcjonowała pod nazwą Gromadzka Biblioteka Publiczna.

W czwartym roku działalności księgozbiór liczył zaledwie 2976 pozycji, lecz już po roku wzrósł do 3759 woluminów; biblioteka zaś obsługiwała 436 czytelników, którym wypożyczano w ciągu roku ok. 4500 książek. Efekty pracy kulturalnej biblioteki stały się szybko widoczne i już w 1961 obsługiwano dwukrotnie więcej czytelników. Znacznie wzrósł także księgozbiór – przekraczając w tym roku 4600 egzemplarzy.

Księgozbiór i czytelnicy Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Zawoi (1953-1972).

Rok Zbiory [wol.] Czytelnicy Liczba wypożyczeń
1953 2976 376 4241
1955 4051 279 4606
1958 3796 515 9068
1961 4610 859 13300
1965 5059 1092 15794
1968 6281 1279 13326
1970 7142 1174 21888
1972 7835 1340 18931

Źródło: dane wg rocznych sprawozdań GUS za lata 1953- 1972

Od 08.07.1955 r. działała również filia w Skawicy. Pierwszym kierownikiem był mgr Kazimierz Jordanek, a od 1964 r. pani Czesława Jordanek. Początkowo filia znajdowała się w prywatnym budynku a następnie  w pomieszczeniu starej szkoły w Skawicy. Od 1968 r. opiekę nad filią przejęła pani Barbara Kozina, a po czternastu latach pani Barbara Małysa, która obsługuje tę placówkę po dzień dzisiejszy. Filia ponownie zmieniła swój lokal i zajmuje pomieszczenie w murach nowej Szkoły Podstawowej o powierzchni 18 m ².

W 1972 roku miała miejsce kolejna reforma administracyjna kraju. Przyjęto ponownie podział na gminy, likwidując gromady. Funkcję pozostałej liczby bibliotek gromadzkich zredukowano przekształcając je w filie.

Utworzono jedną bibliotekę gminną oraz kolejną jej filię w Zawoi Widły. Początkowo mieściła się ona w domu prywatnym Pani Heleny Polak, a następnie u Pani Anny Kozina. Uchwałą  z 08.06 1995 r. flię przeniesiono do budynku Szkoły Podstawowej w Zawoi Wilczna, gdzie dostała skromny, ciasny i ciemny lokal o powierzchni 16 m².W tym czasie filię tą powierzono pani Barbarze Kozina. Pracowała w niej do 2002 r. Obecnie prowadzi ją pani Barbara Małysa.

W 1987 powołano trzecią filię w Zawoi Przysłop. Związana z nią była Dyrektor Szkoły Podstawowej Pani Lucyna Biłka. Mieściła się ona w budynku prywatnym. Jednakże z przyczyn ekonomicznych, Uchwałą Zarządu Gminy z 30. 09.1995 r. filia ta została rozwiązana.

Tym wszystkim zmianom towarzyszyły także ciągłe zmiany lokalizacji GBP.
Z budynku Urzędu Gminy przeniosła się do wydzierżawionego budynku prywatnego gdzie działała przez kilka lat. Ostatnia zmiana budynku nastąpiła 1972 r. kiedy to udostępniono bibliotece pomieszczenie w Domu Parafialnym gdzie pozostaje do dzisiejszego  dnia. Częste zmiany lokalizacji biblioteki nie wpłynęły nigdy zasadniczo na poprawę warunków pracy. Rozproszenie zbiorów w małych i ciasnych pomieszczeniach, brak odrębnej czytelni, nie przystosowanie pomieszczeń do potrzeb biblioteki ograniczały w poważnym stopniu rozszerzenie form pracy z czytelnikiem. Mimo to starano się zawsze aktywnie działać w środowisku, podejmując różnorodne inicjatywy. Ich celem było nie tylko dostarczanie czytelnikom wartościowej literatury, ale także chęć stworzenie w bibliotece ośrodka skupiającego życie kulturalne lokalnego środowiska.

 

 
Dawna siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi

Historia GBP ujęta w szereg dat eksponujących najważniejsze wydarzenia i fakty z 60–letniej działalności pokazuje ścisłą zależność losów biblioteki od zmian administracyjnych i terytorialnych. Ale historię biblioteki tworzyli przede wszystkim ludzie. W sposób szczególny należy podkreślić ogromny wkład osób kierujących  jej działalnością- kierowników i pracowników, którzy bibliotece poświęcali swoje zawodowe życie. Byli to kolejno: od 1949 do 1955 r. pracownicy Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej; pani Maria Warmuz, która kierowała placówką od 1955 r.; pani Aleksandra Basiura, która przejąwszy kierownictwo od swojej poprzedniczki pełniła funkcję do1961 r.; od 01.12. 1962 roku z biblioteką związana była Pani Janina Kaczmarczyk, która pozostała na tym stanowisku do 2002 roku. Jako kierownik przez 40 lat borykała się z problemami lokalowymi bibliotek, od początku swojej służby promowała miejscową kulturę i czytelnictwo. Pracowała na dorobek biblioteki do chwili przejścia na emeryturę. Stanowisko kierownicze od 2002 r. objęła Pani Barbara Kozina i pozostała na tym stanowisku  do 31 listopada 2008. Następnie funkcję kierownika objęła Pani Jolanta Kaczmarczyk i pełniła ja do roku 2010. Obecnie kierownikiem GBP jest Pani Lucyna Malczyk.

Z upływem lat wzrastała ilość gromadzonych zbiorów, co przyczyniło się do wzrostu liczby czytelników oraz liczby udostępnianych zbiorów.

Tabela 2.Księgozbiór i czytelnicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi (1975- 1995)

RokZbiory [wol.]CzytelnicyLiczba wypożyczeń
19758795144715800
197910321105011596
198511489125313340
199211654106714895
19951320289617071

Źródło: dane wg rocznych sprawozdań GUS za lata 1979 -1995

Na przestrzeni omawianego okresu księgozbiór sukcesywnie się powiększał. W 1975 roku liczył 8795 woluminów a na koniec 1995 zawężył się do 13202. Wraz z ich wzrostem zwiększała się liczba wypożyczeń. Liczba czytelników ulegała jednak znacznym wahaniom. Związane to było z ciągłymi zmianami lokali.

W październiku 2021 roku siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi została przeniesiona do nowego budynku, w którym znajduje się więcej przestrzeni. Oprócz pomieszczenia Biblioteki podzielonego na strefy (dziecięca, relaksu, komputerowa, z księgozbiorem dla dorosłych) w budynku znajdują się: nowoczesna sala widowiskowa, dwie wygłuszone sale do ćwiczeń muzycznych, “Sprzycny pokój” (specjalna sala, przystosowana dla dzieci), sala konferencyjna, sala komputerowa. Całość inwestycji została zrealizowana w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa Priorytet 2 Infrastruktura Bibliotek 2016-2020. Dofinansowanie wyniosło 2 000 000 zł.