Gminna Biblioteka Publiczna w Zawoi realizuje zadania w zakresie gromadzenia i udostępniania zbiorów bibliotecznych w Gminie Zawoja. Podobnie jak każda biblioteka realizuje swoje cele i zadania w konkretnym środowisku społecznym. Gmina Zawoja (środowisko działania GBP) jest bardzo rozległa przestrzennie. Oprócz działań statutowych GBP w Zawoi promuje czytelnictwo poprzez udział w różnych projektach w Polsce i za granicą.
Historia Gminnej Biblioteki Publicznej
Za rok założenia GBP w Zawoi należy uznać z całą pewnością rok 1949. Datę jej powstania ustalono na podstawie oświadczeń pracowników oraz księgi inwentarzowej. Stwierdzono, że GBP w Zawoi została powołana na podstawie uchwały Gminnej Rady Narodowej w Zawoi dnia 28 stycznia 1949 roku (data umowna) , gdyż już wówczas biblioteka miała na stanie określony majątek ujęty w księdze. 10 stycznia 1949 roku została wpisana do księgi inwentarzowej pierwsza książka, a początkowy księgozbiór liczył 3860 pozycji. Budowanie księgozbioru gminnej biblioteki przebiegało bardzo powoli. W pierwszym okresie jej istnienie było możliwe dzięki darom mieszkańców i gminy Zawoja oraz kompletom książek przesłanym przez władze centralne.
Biblioteka miała swą siedzibę w budynku Gminnej Rady Narodowej w Zawoi Centrum. Prowadziła swą działalność w małych i ciasnych warunkach lokalowych. Dokładniejsza charakterystyka I etapu działalności zawojskiej gminnej książnicy jest niemożliwa, zarówno z uwagi na niedokładność czy szczupłość danych, jak i z powodu ich niezachowania.
W roku 1954 przeprowadzona została reforma podziału administracyjnego kraju i to głównie na wsi. Przyniosła ona utworzenie 8790 gromad w miejsce 2997 gmin ( Kołodziejska, Biblioteki publiczne po reformie administracyjnej kraju. Warszawa 1980).
W konsekwencji tego posunięcia w Zawoi utworzono gromadę, a GBP w Zawoi straciła status biblioteki gminnej i od 1955 do1972 roku funkcjonowała pod nazwą Gromadzka Biblioteka Publiczna.
W czwartym roku działalności księgozbiór liczył zaledwie 2976 pozycji, lecz już po roku wzrósł do 3759 woluminów; biblioteka zaś obsługiwała 436 czytelników, którym wypożyczano w ciągu roku ok. 4500 książek. Efekty pracy kulturalnej biblioteki stały się szybko widoczne i już w 1961 obsługiwano dwukrotnie więcej czytelników. Znacznie wzrósł także księgozbiór – przekraczając w tym roku 4600 egzemplarzy.
Księgozbiór i czytelnicy Gromadzkiej Biblioteki Publicznej w Zawoi (1953-1972).
Rok | Zbiory [wol.] | Czytelnicy | Liczba wypożyczeń |
1953 | 2976 | 376 | 4241 |
1955 | 4051 | 279 | 4606 |
1958 | 3796 | 515 | 9068 |
1961 | 4610 | 859 | 13300 |
1965 | 5059 | 1092 | 15794 |
1968 | 6281 | 1279 | 13326 |
1970 | 7142 | 1174 | 21888 |
1972 | 7835 | 1340 | 18931 |
Źródło: dane wg rocznych sprawozdań GUS za lata 1953- 1972
Od 08.07.1955 r. działała również filia w Skawicy. Pierwszym kierownikiem był mgr Kazimierz Jordanek, a od 1964 r. pani Czesława Jordanek. Początkowo filia znajdowała się w prywatnym budynku a następnie w pomieszczeniu starej szkoły w Skawicy. Od 1968 r. opiekę nad filią przejęła pani Barbara Kozina, a po czternastu latach pani Barbara Małysa, która obsługuje tę placówkę po dzień dzisiejszy. Filia ponownie zmieniła swój lokal i zajmuje pomieszczenie w murach nowej Szkoły Podstawowej o powierzchni 18 m ².
W 1972 roku miała miejsce kolejna reforma administracyjna kraju. Przyjęto ponownie podział na gminy, likwidując gromady. Funkcję pozostałej liczby bibliotek gromadzkich zredukowano przekształcając je w filie.
Utworzono jedną bibliotekę gminną oraz kolejną jej filię w Zawoi Widły. Początkowo mieściła się ona w domu prywatnym Pani Heleny Polak, a następnie u Pani Anny Kozina. Uchwałą z 08.06 1995 r. flię przeniesiono do budynku Szkoły Podstawowej w Zawoi Wilczna, gdzie dostała skromny, ciasny i ciemny lokal o powierzchni 16 m².W tym czasie filię tą powierzono pani Barbarze Kozina. Pracowała w niej do 2002 r. Obecnie prowadzi ją pani Barbara Małysa.
W 1987 powołano trzecią filię w Zawoi Przysłop. Związana z nią była Dyrektor Szkoły Podstawowej Pani Lucyna Biłka. Mieściła się ona w budynku prywatnym. Jednakże z przyczyn ekonomicznych, Uchwałą Zarządu Gminy z 30. 09.1995 r. filia ta została rozwiązana.
Tym wszystkim zmianom towarzyszyły także ciągłe zmiany lokalizacji GBP.
Z budynku Urzędu Gminy przeniosła się do wydzierżawionego budynku prywatnego gdzie działała przez kilka lat. Ostatnia zmiana budynku nastąpiła 1972 r. kiedy to udostępniono bibliotece pomieszczenie w Domu Parafialnym gdzie pozostaje do dzisiejszego dnia. Częste zmiany lokalizacji biblioteki nie wpłynęły nigdy zasadniczo na poprawę warunków pracy. Rozproszenie zbiorów w małych i ciasnych pomieszczeniach, brak odrębnej czytelni, nie przystosowanie pomieszczeń do potrzeb biblioteki ograniczały w poważnym stopniu rozszerzenie form pracy z czytelnikiem. Mimo to starano się zawsze aktywnie działać w środowisku, podejmując różnorodne inicjatywy. Ich celem było nie tylko dostarczanie czytelnikom wartościowej literatury, ale także chęć stworzenie w bibliotece ośrodka skupiającego życie kulturalne lokalnego środowiska.
Historia GBP ujęta w szereg dat eksponujących najważniejsze wydarzenia i fakty z 60–letniej działalności pokazuje ścisłą zależność losów biblioteki od zmian administracyjnych i terytorialnych. Ale historię biblioteki tworzyli przede wszystkim ludzie. W sposób szczególny należy podkreślić ogromny wkład osób kierujących jej działalnością- kierowników i pracowników, którzy bibliotece poświęcali swoje zawodowe życie. Byli to kolejno: od 1949 do 1955 r. pracownicy Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej; pani Maria Warmuz, która kierowała placówką od 1955 r.; pani Aleksandra Basiura, która przejąwszy kierownictwo od swojej poprzedniczki pełniła funkcję do1961 r.; od 01.12. 1962 roku z biblioteką związana była Pani Janina Kaczmarczyk, która pozostała na tym stanowisku do 2002 roku. Jako kierownik przez 40 lat borykała się z problemami lokalowymi bibliotek, od początku swojej służby promowała miejscową kulturę i czytelnictwo. Pracowała na dorobek biblioteki do chwili przejścia na emeryturę. Stanowisko kierownicze od 2002 r. objęła Pani Barbara Kozina i pozostała na tym stanowisku do 31 listopada 2008. Następnie funkcję kierownika objęła Pani Jolanta Kaczmarczyk i pełniła ja do roku 2010. Od 2010-2020 funkcję dyrektora GBP pełniła Pani Lucyna Malczyk, a w latach 2020-2021 Pan Kamil Kozina. Obecnie dyrektorem GBP jest Pani Anna Kochan.
Z upływem lat wzrastała ilość gromadzonych zbiorów, co przyczyniło się do wzrostu liczby czytelników oraz liczby udostępnianych zbiorów.
Tabela 2.Księgozbiór i czytelnicy Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi (1975- 1995)
Rok | Zbiory [wol.] | Czytelnicy | Liczba wypożyczeń |
1975 | 8795 | 1447 | 15800 |
1979 | 10321 | 1050 | 11596 |
1985 | 11489 | 1253 | 13340 |
1992 | 11654 | 1067 | 14895 |
1995 | 13202 | 896 | 17071 |
Źródło: dane wg rocznych sprawozdań GUS za lata 1979 -1995
Na przestrzeni omawianego okresu księgozbiór sukcesywnie się powiększał. W 1975 roku liczył 8795 woluminów a na koniec 1995 zawężył się do 13202. Wraz z ich wzrostem zwiększała się liczba wypożyczeń. Liczba czytelników ulegała jednak znacznym wahaniom. Związane to było z ciągłymi zmianami lokali.
W październiku 2021 roku siedziba Gminnej Biblioteki Publicznej w Zawoi została przeniesiona do nowego budynku, w którym znajduje się więcej przestrzeni. Oprócz pomieszczenia Biblioteki podzielonego na strefy (dziecięca, relaksu, komputerowa, z księgozbiorem dla dorosłych) w budynku znajdują się: nowoczesna sala widowiskowa, dwie wygłuszone sale do ćwiczeń muzycznych, “Sprzycny pokój” (specjalna sala, przystosowana dla dzieci), sala konferencyjna, sala komputerowa. Całość inwestycji została zrealizowana w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa Priorytet 2 Infrastruktura Bibliotek 2016-2020. Dofinansowanie wyniosło 2 000 000 zł.